اگر به شما گفته شده نیاز به عصب کشی دندان یا درمان ریشه (root canal) دارید، شما تنها نیستید. هر ساله میلیون‌ها دندان تحت عصب کشی یا درمان اندودنسی (endodontic treatment) قرار می‌گیرند.“اندو” یک واژه یونانی به معنی “داخل” و “ادونت” واژه یونانی به معنی “دندان” است و “اندودنتیست” به معنی “داخل دندان” می‌باشد. درمان معالجه ریشه دندان شاخه ای از دندانپزشکی است که به درمان داخل دندان می‌پردازد. عصب کشی دندان یک نوع درمان روت کانال تراپی محسوب میشود.
برای این که در مورد عصب کشی درک بهتری داشته باشید باید ابتدا آشنایی درستی با آناتومی دندان داشته باشید. در زیر لایه مینا، لایه ای به نام عاج قرار دارد و در زیر آن در بخش مرکزی دندان بافت‌های نرمی به نام پالپ قرار دارد (شکل بالا). محفظه پالپ حاوی رگهای خونی، عصب ها و بافت همبند است و مسئول ایجاد بافت‌های سخت اطراف خود در دندان در دوران رشد می‌باشد.
پالپ از تاج دندان تا نوک ریشه که دندان به بافت‌های پیرامونی متصل میشود، وجود دارد. کار اصلی پالپ در دوران رشد و تکامل دندان است که مواد مغذی را به دندان رسانده و مسئول رشد آن می باشد. با این حال پس از این که دندان به بلوغ کامل رسید . بدون پالپ نیز زنده می‌ماند چرا که می‌تواند از بافت‌های پیرامونی مواد مغذی دریافت نماید.
دلایل نیاز به عصب کشی دندان چیست؟
درمان عصب کشی در شرایطی انجام میشود که بافت نرم داخل دندان و مجرای ریشه دچار التهاب و با عفونت شده است. التهاب و عفونت دلایل مختلف ممکن است داشته باشد. مهم‌ترین و اصلی‌ترین علت عفونت داخل دندان پوسیدگی عمیق است. از جمله دلایل دیگر آن درمانهای غلط دندانپزشکی در یک دندان، ترک خوردگی عمیق و یا لب پر شدن دندان می‌باشد. علاوه بر این ممکن است در اثر ضربه و فشاری که به دندان وارد میشود پالپ آسیب دیده و ملتهب یا عفونی شود در حالی که ممکن است دندان هیچ علامتی از لب پر شدگی یا ترک خوردگی نشان ندهد. در صورتی که التهاب یا عفونت پالپ دندان معالجه نشود، پیامدهایی مانند درد شدید، آبسه، تحلیل رفتن استخوان و از دست دادن دندان تجربه خواهد شد.
علائم و نشانه های نیاز به عصب کشی چیست؟
باید مراقب علائمی از جمله درد، حساسیت طولانی مدت دندان به سرما یا گرما، Tender ness (حساسیت به لمس یا فشار) ، تغییر رنگ دندان، تورم و ترشح و حساسیت عقده های لنفاوی و همچنین بافت‌های لثه و استخوان پیرامون دندان باشید. با این حال گاهی اوقات دندانی که نیاز به عصب کشی دارد در ظاهر هیچ علامتی ندارد.
چرا باید عصب کشی انجام دهیم؟
عصب کشی برای نجات دندان انجام میشود. در عصب کشی بخش‌های آلوده و عفونی دندان تخلیه شده و محفظة پالپ به دقت تمیز میشود و دیواره های مجرای ریشه دندان تراشیده و شکل دهی میشوند تا اطمینان حاصل شود تمامی آلودگی پاک شده است. سپس کانال ریشه و پالپ با مواد مخصوصی پر میشود و در نهایت دندان مهر و موم می‌گردد تا راه نفوذ بر باکتری‌ها بسته شود. پس از آن روکش یا ترمیم دیگری برای دندان قرار می‌گیرد تا از دندان محافظت شده و همچنین دوباره مثل قبل بتوان از دندان استفاده کرد.
آیا عصب کشی درد دارد؟
در واقع عصب کشی برای پایان دادن به درد دندان انجام میشود چرا که عفونت غالباً درد دارد. با تکنیک‌های مدرن و روش‌های بی حسی دیگر لازم نیست در طول درمانهای دندانپزشکی درد احساس کنید. پس از پایان درمان تا چند روز اول دندانتان ممکن است حساس شود به خصوص اگر پیش از عصب کشی دندان دچار درد و عفونت بوده است. این ناراحتی را می‌توانید با ضد درد های بدون نسخه برطرف کنید.
پس از عصب کشی ممکن است تا مدتی دندانتان کمی با دندانهای دیگر متفاوت احساس شود. با این حال در صورتی که فشار یا درد شدیدی در زمان عصب کشی شده احساس کردید که بیش از چند روز طول کشیده است، به متخصص خود مراجعه کنید.
عصب کشی چگونه انجام میشود؟
پیش از هر کاری باید عکس اشعه ایکس از دندان گرفته شود تا موقعیت و شرایط دقیق آن مشخص شود. پس از مشخص شدن وضعیت و برنامه ریزی درمانی، عصب کشی شروع میشود.
برای این منظور ابتدا با استفاده از بی حسی موضعی نسوج بی حس میشوند. سوراخی در تاج دندان ایجاد میشود تا از طریق آن دندانپزشک به محفظه پالپ دسترسی پیدا کند. سپس با استفاده از ابزار دستی به نام فایل، محفظه پالپ تخلیه و بازسازی میشود. پس از ضد عفونی کردن آن و اطمینان یافتن از عدم وجود حضور باکتری ها، محفظه پالپ با مواد مخصوصی به نام گوتاپرکا پر میشود. در نهایت روکش بر روی دندان قرار می‌گیرد تا از ساختار آسیب دیده آن محافظت نماید.
هزینه عصب کشی دندان
هزینه این درمان بستگی به پیچیدگی مشکل و شرایط دندان تحت درمان دارد. برای مثال درمان دندانهای خلفی دشوارتر است. به طور کلی معالجه ریشه و ترمیم دندانپر کردن دندان کم هزینه تر از کشیدن دندان و پر کردن جای خالی آن با پروتز مصنوعی (دندان مصنوعی، ایمپلنت یا بریج دندان) می‌باشد. بنابراین همیشه حفظ دندان خود فرد بهترین راه حل است.
مراقبت از دندان عصب کشی شده چگونه است؟
تا زمانی که دندان به طور کامل ترمیم نشده است نباید با آن چیزی بجوید یا گاز بگیرید. تا زمانی که روکش بر روی دندان قرار نگرفته باشد دندان به شدت در مقابل شکستگی آسیب پذیر است. پس از آن تنها رعایت بهداشت دهان طبق روال معمول کافی است. حداقل روزی دو مرتبه مسواک بزنید و یک مرتبه نخ دندان بکشید. در فواصل منظم (سالی یک یا دو مرتبه) برای معاینه و جرم گیری به دندانپزشک مراجعه کنید.
طول عمر دندانی که روت کانال تراپی شده در بیشتر موارد به اندازه دندانهای سالم دیگر خواهد بود. با این حال در برخی موارد ممکن است دندان به درستی التیام پیدا نکنند و یا مجدداً دچار عفونت شود. گاهی اوقات ممکن است دندان چندین ماه و یا چندین سال پس ازمعالجه ریشه موفق، دچار درد و بیماری شود. در چنین شرایطی باید درمان عصب کشی مجدداً تکرار شود تا دندان حفظ شود . با این حال نرخ موفقیت روت کانال تراپی بسیار بالا می‌باشد.
چه عواملی باعث عفونت دندان عصب کشی شده میشوند؟
آسیب و جراحت جدید، پوسیدگی دندان و یا شل شدن، ترک خوردن یا شکستن پرکردگی دندان از جمله عواملی هستند که منجر به نفوذ باکتری‌ها و عفونت مجدد دندان میشوند. در برخی موارد ممکن است اندودنتیست متوجه شود دندان مچرای ریشه فرعی یا بسیار باریک یا منحنی داشته که در فرایند معالجه ریشه دندان دیده نشده یا به طور کامل تحت درمان قرار نگرفته است.
آیا همیشه می‌توان دندان را با معالجه ریشه درمان کرد؟
در بیشتر موارد می‌توان معالجه ریشه انجام داد. با این حال گاهی اوقات نمی‌توان با انجام عصب کشی دندان را نجات داد چرا که کانال ریشه های دندان در دسترس نیستند یا ریشه به شدت شکسته یا آسیب دیده است و یا دندان اتکای کافی از استخوان فک ندارد و یا قابل ترمیم نیست. با این حال با وجود پیشرفت‌های زیادی که در حوزه درمان اندودنسی حاصل شده است، در بیشتر موارد عصب کشی امکان پذیر می‌باشد. در صورتی که معالجه ریشه موفق و کارآمد برآورد نشود، جراحی اندودنسی ممکن است گزینه بهتری باشد.
